تالاب زیبای چغاخور در حال نابودی است

 هر دم از این باغ بری می‌رسد. گویا هر روزه باید منتظر خبری ناگوار زیست محیطی در مورد از بین رفتن یک اثر طبیعی با گونه جانوری و گیاهی بود. ایران یکی از کشورهایی است که دارای طبیعت بکر و بی‌نظیری است و البته به‌‌ همان اندازه نیز این کشور، دارای دستگاه‌های اجرایی دولتی بی‌نظیر برای نابودی این طبیعت است.

هنوز فعالان محیط زیست در سوگ به گل نشستن تالاب گاوخونی به‌سر می‌برند که فاجعه زیست‌محیطی دیگری در گوشه دیگر از کشور در حال اتفاق افتادن و روی دادن است. این‌بار در مورد یکی از زیبا‌ترین تالاب‌های ایران: تالاب چغاخور، در شهرستان بروجن استان چهار محال بختیاری در سال ۱۳۸۹ به عنوان بیست و سومین تالاب بین المللی ایران در کنوانسیون رامسر ثبت شده است. این تالاب در مسیر جاده شهرکرد- خوزستان قرار گرفته و از شهرکرد ۶۵ کیلومتر فاصله دارد.


تالاب بین‌المللی چغاخور با مساحت حدود دو هزار و ۳۰۰ هکتار در دامنه ارتفاعات بر آفتاب و در نزدیکی شهر بلداجی واقع شده است و رشته کوه کلار نیز در سمت جنوب غربی مشرف به تالاب است که قله آن ۳۸۳۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. عمق این تالاب در بهترین شرایط و موقعیت بارندگی به سه متر می‌رسد. فضای وسیع، هوای مطبوع، چشم‌انداز زیبا و آب این تالاب که همچون آینه‌ای در زیر نور خورشید در حال درخشیدن است، چغاخور را به یکی از کانون‌های اصلی گردشگری استان چهار محال بختیاری تبدیل کرده است.
 

آب و هوای تالاب چغاخور متأثر از چهار نوع توده هوا که شامل توده هوای قطبی و پرفشار از سمت اروپا، توده‌های هوای مدیترانه، توده‌هاى هواى قطبى از شمال کشور و توده حاره بحری است.


هوای معتدل در تابستان یکی از جذابیت‌های تفریحی این ناحیه است. منابع آبی این تالاب عموماً از طریق جوی‌ها و چشمه‌های حاشیه کوه کلار تأمین می‌شود. با توجه به محرومیت و فقر بسیاری از اهالی استان چهارمحال و بختیاری، با سرمایه‌گذاری مناسب بر روی این جاذبه طبیعی می‌توان گردشگران بسیاری را به این منطقه محروم کشاند و البته باعث بهبود وضعیت اقتصادی مردمان این نقطه از کشور شد.

پوشش گیاهی و موجودات تالاب


پوشش نیزاری این تالاب، این طبیعت بکر را به یکی از مناسب‌ترین محل‌های حضور حیات وحش و به‌ویژه پرندگان نادر تبدیل کرده است، مناطق حاشیه‌ای این تالاب از حساس‌ترین و آسیب‌پذیر‌ترین قسمت‌های این محیط طبیعی است، زیرا در درون خود گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری را پرورش می‌دهد و عامل اصلی برای رشد قابل توجه جمعیت پرندگان شده تا تالاب و مناطق اطراف آن به عنوان «بهشت پرندگان» لقب گیرد.


از سوی دیگر، وسعت و زیبایی این مجموعه تالاب، چهار محال بختیاری را به یکی از شاهراه‌های اصلی عبور پرندگان مهاجر و آبزی از کشورهای اروپا، روسیه و استان‌های شمالی ایران که به سمت کشورهای حوزه خلیج فارس در حرکت هستند، تبدیل کرده است. چغاخور پرندگانی همانند مرغابی، انواع حواصیل، لک‌لک سفید، خروس کولی، کشیم، باکلان، مرغابی سانان، فلامینگو، یلوه، اکراس، قو، سلیم، کاکانی‌ها را در خود جای داده است و آبزیانی مانند ماهی کپور، گامبوزیاد (ماهی گور خری)، زرد پر، عروس، کپور، فیتوفاک، آمور و شیرماهی و خزندگانی همانند لاک‌پشت آبزی، انواع قورباغه و حیواناتی نظیر گراز، شغال، گرگ، روباه، خرگوش، سمورسنگی و شنگ در مجاورت این تالاب زندگی می‌کنند.


پوشش گیاهی تالاب از آن جمله می‌توان بید، مرغ جگن، پتامژتون، پلی گونیم، ساز و غیره اشاره کرد که به گونه‌ای نم‌گیر، شناور و غوطه‌ور جلوه‌ای منحصر به‌فرد به این تالاب داده است.

 
دست وزارت نیرو و سپاه در نابودی چغاخور


شوربختانه، سومین تالاب بین‌المللی ایران با تمامی این زیبایی‌ها در معرض خطر جدی نابودی قرار گرفته و سرنوشتی همانند تالاب گاوخونی در انتظار آن است. در این راه گویا دستگاه اجرایی دولت سمبه‌اش از سازمان حفظ محیط زیست پرزور‌تر است و گوش شنوایی برای شنیدن آه و فغان طبیعت در حال مرگ وجود ندارد.


پروژه تونل جابجایی آب از سبزکوه به این تالاب همه شرایط را برای حذف آن از فهرست تالاب‌های ایران فراهم کرده است، به منظور تأمین آب شرب و صنعت و کشاورزی منطقه بروجن قرار است سالانه در حدود ۶۷ میلیارد متر مکعب آب از حوضه سبزکوه از طریق تونل مستقیم به داخل تالاب چغاخور سرازیر شود، که لازمه احداث این تونل بالا بردن ارتفاع سد احداثی در محل خروجی تالاب از ۶ متر به ۱۱ متر است.


اعتراض روستاییان و کشاورزان منطقه به این طرح به دلیل زیر آب رفتن زمین‌هایشان، باعث شد تا این پروژه مدتی مسکوت بماند و خیال فعالان محیط زیست برای مدتی راحت شود، ولی خبرهای تازه تأیید‌شده در رسانه‌های محلی حکایت از آن دارد که «قرارگاه خاتم‌الانبیاء سپاه» بر اساس قراردادی دو ساله برای پایان دادن به این طرح، نصب دستگاه‌های حفاری تونل «TBM» خریداری شده از چین را آغاز کرده است. آنچه مشخص است زیر آب رفتن این تالاب زندگی کلیه موجودات و حیوانات در این محیط بکر را در معرض خطر انقراض قرار خواهد داد. از سوی دیگر، با وجود آنکه در حال حاضر هیچ رودخانه‌ای وارد تالاب نمی‌شود، در صورت انتقال آب سبزکوه از میان اراضی آسیب‌پذیر، به‌موجب رسوب‌گذاری، رسوبات بر جای‌مانده از آن به تنهایی قادرند حیات تالاب را به نابودی بکشانند.


اما اعتراض اهالی محلی در مجاورت تالاب به این طرح، گزینه دومی را برای آب‌رسانی پیش روی مسئولان اجرایی وزارت نیرو قرار داد؛ که البته این طرح نیز غیر کار‌شناسی و مخرب برای محیط زیست ارزیابی شده است. وزارت نیرو در ابتدای امر به‌دلیل عدم رسیدن به توافق بر سر قیمت زمین‌های مجاور تالاب و جلب نظر روستاییان، تصمیم گرفته است آب را از طریق کانالی به خارج از چغاخور هدایت کند که باز خروجی آب‌های هدایت شده از طریق تونل به این تالاب منتهی خواهد شد و در این صورت سازمان حفاظت محیط زیست در برابر عمل انجام شده وزارت نیرو و سپاه قرار خواهد گرفت و چاره‌ای جز به نظاره نشستن فعالان محیط زیست برای مرگ این تالاب بین‌المللی باقی نخواهد ماند.


خطر تخلیه صد‌ها تن خاک حاصل از خاکبرداری از احداث تونل، این امکان را به‌وجود می‌آورد که پیمانکاران برای پایین آوردن هزینه‌ها این حجم قابل توجه خاک را در مرغزارهای حاشیه تالاب خالی کنندکه باعث به هم خوردن اکوسیستم طبیعی چغاخور می‌شود.


به گفته حسین جعفری، یکی از فعالان محلی محیط زیست، تنها راه حل مشکل آب آشامیدنی مردم منطقه، اجرای طرح حفر کانال‌های انتقال آب از کنار تالاب که هزینه‌ای بسیار کمتری خواهد داشت و احداث مخزنی در جایی با فاصله از تالاب است که با زمین‌های کشاورزی روستاییان نیز فاصله داشته باشد، با این‌کار هم هزینه کمتری صرف می‌شود و هم حیات تالاب با ارزش چغاخور حفظ می‌شود، با این حال اما براساس طرحی که در حال اجراست تا چندی دیگر تالاب به مخزن سد تبدیل شده و از شرایط عادی خارج خواهد شد.


از عوامل مخرب دیگر، استفاده افراد سودجو از تبدیل کاربری مرغزارهای حاشیه تالاب به زمین‌های کشاورزی است که این اقدام بدون کمترین مخالفت و مقاومتی از سوی نهاد‌های زیرربط دولتی در حال انجام است. آنچه مشخص است پروژه‌ای هدفمند برای نابودی این تالاب اندیشیده شده است که با اجرای آن بار دیگر فعالان و دوستاران محیط زیست در سوگ مرگ اثر طبیعی دیگر و با زیبایی‌های فراوان که یکی از سرمایه‌های ملی ایران است، خواهند نشست.